Gor膮czka jest niepokoj膮cym objawem u kobiet w okresie po艂ogu.
Najcz臋艣ciej wskazuje ona na rozw贸j zaka偶enia po艂ogowego. Infekcje w dalszym
ci膮gu stanowi膮 cz臋ste powik艂anie wyst臋puj膮ce w okresie po艂ogu. Zaka偶enia
po艂ogowe najcz臋艣ciej dotycz膮 dr贸g rodnych w tym b艂ony 艣luzowej jamy macicy,
uk艂adu moczowego lub gruczo艂贸w piersiowych. Najcz臋艣ciej dochodzi do zapalenia
gruczo艂贸w piersiowych. Zaka偶enia wyst臋puj膮 znacznie cz臋艣ciej u kobiet po ci臋ciu
cesarskim. Szacuje si臋, 偶e do rozwoju infekcji dochodzi u nich od 5 do 20 razy
cz臋艣ciej. Rutynowe oko艂oporodowe stosowanie antybiotyk贸w znacznie zmniejsza
ryzyko rozwoju infekcji w okresie po艂ogu w tej grupie.
Wyst膮pienie podwy偶szonej temperatury cia艂a po porodzie powy偶ej pierwszej doby
okresu po艂ogu jest bardzo niepokoj膮cym objawem i zazwyczaj wskazuje na rozw贸j
zaka偶enia po艂ogowego. Wed艂ug definicji The United States Joint Commission on
Maternal Welfare gor膮czk臋 u kobiety w okresie po艂ogu mo偶na rozpozna膰 na
podstawie pomiaru temperatury wynosz膮cego co najmniej 38 stopni Celsjusza
mierzonego w jamie ustnej w dowolnych dw贸ch dniach w okresie 10 dni po porodzie
z wy艂膮czeniem pierwszej doby . W pierwszej dobie zwy偶ki temperatury cia艂a uwa偶a
si臋 za fizjologiczne, szczeg贸lnie u kobiet, kt贸re rodzi艂y drog膮 pochwow膮. Uwa偶a
si臋, 偶e mo偶e by膰 to zwi膮zane z odwodnieniem i wysi艂kiem porodowym . W pierwszej
dobie po porodzie gor膮czk臋 nale偶y rozpozna膰 przy temperaturze cia艂a
przekraczaj膮cej 38,6 stopni Celsjusza . Szacuje si臋, 偶e cz臋sto艣膰 wyst臋powania
zaka偶e艅 w okresie po艂ogowym wynosi od 1 do 4 proc. u kobiet kt贸re rodzi艂y
drogami natury i od 10 do 20 proc. po ci臋ciu cesarskim. Do innych
og贸lnoustrojowych objaw贸w zaka偶enia nale偶y szybkie i nitkowate t臋tno . Dodatkowo
nale偶y szczeg贸ln膮 uwag臋 zwr贸ci膰 na wygl膮d miejsca szycia krocza lub pow艂ok
brzusznych w przypadku ci臋cia cesarskiego, zapach i charakter odchod贸w z dr贸g
rodnych, tkliwo艣膰 macicy przy badaniu wewn臋trznym oraz tkliwo艣膰, wygl膮d i
spoisto艣膰 gruczo艂贸w piersiowych. Do najcz臋stszych przyczyn gor膮czki po艂ogowej nale偶膮:
- Zapalenie gruczo艂贸w piersiowych lub ropie艅 gruczo艂u
piersiowego
- Zaka偶enie uk艂adu moczowego
- Zaka偶enie rany krocza lub pow艂ok brzusznych
- Zapalenie b艂ony 艣luzowej jamy macicy
- Zakrzepowe zapalenie 偶y艂 miednicy ma艂ej
- Dzia艂anie niepo偶膮dane lek贸w
- Biegunka wywo艂ana przez Clostridium difficile
- Powik艂ania po znieczuleniu
Nale偶y pami臋ta膰 o innych infekcyjnych i nieinfekcyjnych przyczynach gor膮czki
u doros艂ych, kt贸re mog膮 pojawi膰 si臋 u kobiet w okresie po艂ogu. W szczeg贸lno艣ci
nale偶y pami臋ta膰 o infekcjach g贸rnych i dolnych dr贸g oddechowych. 殴r贸d艂em
zaka偶enia jest najcz臋艣ciej flora endogenna ze sk贸ry lub dr贸g rodnych.
Zapalenie gruczo艂贸w piersiowych
Jak ju偶 wspomniano, do najcz臋stszych zaka偶e艅 po艂ogowych nale偶y zapalenie
gruczo艂贸w piersiowych. Przyjmuje si臋, 偶e mo偶e ono wyst臋powa膰 nawet u co pi膮tej
karmi膮cej. Inne statystyki podaj膮, 偶e cz臋sto艣膰 wyst臋powania tej choroby mo偶e
waha膰 si臋 od 2 do 33 proc. [6]. Zapalenie gruczo艂贸w piersiowych najcz臋艣ciej
rozwija si臋 w drugim i trzecim tygodniu po艂ogu. Do objaw贸w miejscowych zaplenia
gruczo艂贸w piersiowych nale偶膮 b贸l, wzmo偶ona spoisto艣膰 piersi, zaczerwienienie
sk贸ry i obrz臋k. Do objaw贸w og贸lnoustrojowych poza gor膮czk膮 nale偶膮 z艂e
samopoczucie, dreszcze, nudno艣ci, wymioty. W pocz膮tkowej fazie zapalenie
obejmuje jeden segment piersi, jednak przy braku leczenia, proces zapalny mo偶e
obj膮膰 ca艂膮 pier艣. U oko艂o 3 proc. kobiet dochodzi do rozwoju ropnia gruczo艂u
piersiowego. Do g艂贸wnych czynnik贸w ryzyka rozwoju zapalenia gruczo艂u piersiowego
zalicza si臋 karmienie piersi膮, zast贸j pokarmu i p臋kni臋cia brodawek sutkowych
umo偶liwiaj膮ce przenikanie bakterii z powierzchni sk贸ry. Do innych czynnik贸w
ryzyka nale偶膮 przebyte zapalenie gruczo艂u sutkowego, wiek matki powy偶ej 30 roku
偶ycia, por贸d p贸藕niej ni偶 w 41 tygodniu ci膮偶y i pierwor贸dztwo. Do najcz臋stszych
patogen贸w wywo艂uj膮cych zapalenie gruczo艂贸w piersiowych nale偶y Staphylococcus
aureus. Inne cz臋sto wyst臋puj膮ce to Staphylococcus epidermidis, Staphylococcus
albus, inne rodzaje gronkowc贸w i Escherichia coli . W r贸偶nicowaniu infekcyjnego
od nieinfekcyjnego zapalenia gruczo艂贸w piersiowych pomocny mo偶e by膰 posiew
pokarmu i liczba leukocyt贸w.
Leczenie opiera si臋 na oszcz臋dzaj膮cym trybie 偶ycia, zwi臋kszonej poda偶y
p艂yn贸w, edukacji z zakresu prawid艂owego przystawiania dziecka do piersi i
karmienia, cz臋stym i systematycznym karmieniu, odci膮ganiu nadmiaru pokarmu oraz
leczeniu farmakologicznym. W farmakoterapii stosuje si臋 leki przeciwb贸lowe i
przeciwzapalne, antybiotyki, probiotyki. W艣r贸d antybiotyk贸w do najcz臋艣ciej
przypisywanych nale偶膮 antybiotyki beta-laktomowe. Z analizy Cochrane
Collaboration wynika, 偶e dane dotycz膮ce skuteczno艣ci antybiotykoterapii s膮
bardzo ma艂e i niejednoznaczne. Brak jest r贸wnie偶 jednoznacznych dowod贸w na
skuteczno艣膰 systematycznego odci膮gania nadmiaru pokarmu.
Zaka偶enie uk艂adu moczowego
Kobiety w okresie po艂ogu s膮 nara偶one na wy偶sze ryzyko rozwoju zaka偶enia
uk艂adu moczowego. Dzieje si臋 tak z powodu zalegania moczu w p臋cherzu moczowym na
skutek zmniejszenia jego reaktywno艣ci. Czynnikami ryzyka s膮 przed艂u偶aj膮cy si臋
por贸d drogami natury, ciecie cesarskie, cewnikowanie p臋cherza moczowego,
znieczulenie zewn膮trzoponowe, urazy cewki oraz zabiegi na pochwie. Najcz臋stszymi
patogenami odpowiedzialnym za rozw贸j zaka偶enie uk艂adu moczowego s膮 bakterie
jelitowe.
Zaka偶enie rany pooperacyjnej u kobiet po ci臋ciu cesarskim
Szacuje si臋, 偶e do zaka偶enia rany dochodzi u 2,5-16 proc. kobiet po ci臋ciu
cesarskim. Najcz臋艣ciej do jego rozwoju dochodzi mi臋dzy czwartym a si贸dmym dniem
po艂ogu. Czynnikiem ryzyka jest wyst膮pienie krwiaka w okolicy rany i z艂a
piel臋gnacja rany. Do objaw贸w nale偶y wyst膮pienie gor膮czki, zaczerwienienie rany i
wyciek ropny z rany. Profilaktyczna antybiotykoterapia pozwala zmniejszy膰 ryzyko
zaka偶e艅 rany pooperacyjnej. Do patogen贸w wywo艂uj膮cych zaka偶enia rany zalicza si臋
gronkowce hemolizuj膮ce z grup A i B, Staphylococcus epidermidis, Staphylococcus
aureus, Escherichia coli, Proteus mirabilis, i bakterie nale偶膮ce do flory
pochwowej. W leczeniu ran zaka偶onych z towarzysz膮cym zapaleniem tkanki
podsk贸rnej wykorzystuje si臋 piel臋gnacje rany i antybiotyki o szerokim spektrum
dzia艂ania. Skuteczne s膮 cefalosporyny. W przypadku ran ropiej膮cych niezb臋dne
jest powt贸rne otwarcie pow艂ok, drena偶 oraz chirurgiczne opracowanie rany .
Zapalenie b艂ony 艣luzowej macicy
Diagnoza zapalenia b艂ony 艣luzowej macicy opiera si臋 przede wszystkim na
wyst膮pieniu objaw贸w klinicznych takich jak gor膮czka nawet do 40 stopni
Celsjusza, tachykardia, dreszcze, b贸l w podbrzuszu bolesno艣膰 i tkliwo艣膰 macicy w
badaniu wewn臋trznym oraz obecno艣膰 obfitych i cuchn膮cych odchod贸w. W przypadku
wykluczenia innych przyczyn gor膮czki po艂ogowej jej przyczyn膮 jest zazwyczaj
zapalenie b艂ony 艣luzowej macicy. Do rozwoju zapalenia b艂ony 艣luzowej macicy
dochodzi zazwyczaj mi臋dzy 3 a 5 dob膮 po艂ogu. W badaniu ultrasonograficznym
narz膮du rodnego nie obserwuje si臋 偶adnych cech charakterystycznych u艂atwiaj膮cych
diagnoz臋. W rozwoju zapalenia b艂ony 艣luzowej macicy za czynnik sprawczy uwa偶a
si臋 wiele patogen贸w. Zazwyczaj infekcja wywo艂ana jest przez dwa lub trzy gatunki
bakterii tlenowych i beztlenowych pochodz膮cych z flory endogennej dr贸g rodnych.
Do czynnik贸w ryzyka nale偶y ci臋cie cesarskie, bakteryjna waginoza, przed艂u偶aj膮cy
si臋 por贸d, wczesne p臋kni臋cie b艂on p艂odowych, du偶a ilo艣膰 bada艅 wewn臋trznych
bezpo艣rednio poprzedzaj膮cych por贸d, r臋czne wydobycie 艂o偶yska, cukrzyca
ci臋偶arnych, kolonizacja pochwy Streptococcus agalactiae typu B, zaka偶enie
wirusem HIV i por贸d zabiegowy. W leczeniu stosuje si臋 antybiotyki o szerokim
spektrum dzia艂ania. W wyborze antybiotykoterapii nale偶y pami臋ta膰, 偶e leczenie
musi obj膮膰 bakterie beztlenowe i produkuj膮ce beta-lakamazy. Przyk艂adowo mo偶na
stosowa膰 klindamycyn臋 z gentamycyn膮 czy ampicylin臋 z sulbaktamem. O skuteczno艣ci
stosowanego leczenia 艣wiadczy ust膮pienie objaw贸w w 48-72 godziny od rozpocz臋cia
leczenia . Powik艂aniami zapalenia b艂ony 艣luzowej macicy mo偶e by膰 zapalenie
przymacicza, zapalenie otrzewnej miednicy mniejszej, zakrzepica 偶y艂 miednicy
mniejszej i sepsa. O szerzeniu procesu zapalnego mo偶e 艣wiadczy膰 wyst膮pienie
objaw贸w pora偶ennej niedro偶no艣ci jelit .
Zakrzepowe zapalenie 偶y艂 miednicy ma艂ej
Okres ci膮偶y i po艂ogu zwi膮zany jest z rozwojem stanu nadkrzepliwo艣ci ze
wzgl臋du na przewag臋 czynnik贸w prozakrzepowych nad fibrynolitycznymi oraz
miejscowe uszkodzenie 艣r贸db艂onka podczas porodu. Po艂o偶nica jest w zwi膮zku z tym
nara偶ona mi臋dzy innymi na rozw贸j zakrzepowego zapalenia 偶y艂 miednicy ma艂ej. Jest
to rzadkie, lecz gro藕nie powik艂anie porodu. Do rozwoju tej jednostki chorobowej
najcz臋艣ciej dochodzi w 2-4 dobie po porodzie. Do objaw贸w nale偶膮 b贸l w
podbrzuszu, tkliwo艣膰 tej okolicy, obrona mi臋艣niowa, wyczuwalny op贸r w
s膮siedztwie macicy w badaniu ginekologicznym, gor膮czka, nudno艣ci wymioty,
tachykardia. Choroba mo偶e przebiega膰 gwa艂townie. Do gro藕nych powik艂a艅 nale偶y
zatorowo艣膰 p艂ucna.
Infekcje nale偶膮 do najcz臋stszych przyczyn ponownych hospitalizacji kobiet w
okresie po艂ogu obok krwawie艅 w jamy macicy, zwy偶ek ci艣nienia t臋tniczego i
zaka偶e艅 uk艂adu moczowego.
Poniewa偶 kobiety rodz膮ce drog膮 ci臋cia cesarskiego s膮 wielokrotnie bardziej
nara偶one na rozw贸j zaka偶e艅 w okresie po艂ogu American College of Obstetricians
and Gynecologists w roku 2010 wyda艂o nowe, zmodyfikowane rekomendacje dotycz膮ce
profilaktyki. Obecnie uwa偶a si臋 profilaktyka antybakteryjna powinna by膰 podana
wszystkim kobietom poddawanym ci臋ciu cesarskiemu na 60 minut przed zabiegiem.
Je艣li nie mo偶na poda膰 antybiotyku z odpowiednim wyprzedzeniem nale偶y go poda膰
jak najszybciej. Z bada艅 wynika, 偶e przedporodowe podanie antybiotyku znacz膮co
zmniejsza cz臋sto艣膰 infekcji matczynych ni偶 jego podanie po zaci艣ni臋ciu p臋powiny.
Badania wskazuj膮, 偶e jest to bezpieczne dla matki i noworodka .
Podsumowanie
Gor膮czka nale偶y do jednego z cz臋stszych objaw贸w chorobowych wyst臋puj膮cych w
okresie po艂ogu. Najcz臋艣ciej 艣wiadczy ona o rozwijaj膮cymi si臋 zaka偶eniu. Nale偶y
pami臋ta膰, ze umiarkowane wzrosty temperatury w pierwszej dobie od porodu s膮
fizjologiczne. Do najcz臋stszych przyczyn gor膮czki po艂ogowej nale偶y zapalenie
gruczo艂贸w piersiowych, zaka偶enie uk艂adu moczowego i zaka偶enie rany pooperacyjnej
po ci臋ciu cesarskim. Kobiety po porodach operacyjnych s膮 bardziej nara偶one na
rozw贸j infekcji ni偶 te kt贸re rodzi艂y drogami natury. |