top-image.png
Indywidualna Specjalistyczna Praktyka Lekarska
lek. med. Jerzy Skotnicki
Ginekolog - Po硂縩ik, Cytolog
Asystent Prywatnego Szpitala Po硂縩iczo-Ginekologicznego Ujastek

tel. kom. (0) 506 670 083
os. S硂neczne 11 (ul. S. 痚romskiego 11), Krak體-Nowa Huta
Z ksi臋gi gosci
Justyna
Bardzo dzi臋kuj臋 za opiek臋 nade mn膮 i male艅stwem podczas ci膮偶y
wi阠ej...
Ostatnio dodane:

Osteoporoza
Osteoporoza jest chorob膮 polegaj膮c膮 na post臋puj膮cym ubytku masy kostne i dezorganizacji szkieletu kostnego, czego skutkiem jest zwi臋kszona podatno艣膰 na z艂amania.

Z艂amaniu ulegaj膮 najcz臋艣ciej kr臋gi, ko艣ci przedramienia w okolicy nadgarstka i ko艣膰 udowa (biodro). Do pewnego stopnia ubytek ten u ludzi doros艂ych jest zjawiskiem fizjologicznym, poniewa偶 po osi膮gni臋ciu (ok. 30. roku 偶ycia) procesy utraty ko艣ci zaczynaj膮 przewa偶a膰 nad procesami odbudowywania tkanki kostnej. Jednak ok. 50. roku 偶ycia rozpoczyna si臋, zw艂aszcza u kobiet (z powodu istotnych zmian hormonalnych), faza przyspieszonej utraty masy kostnej.

Osteoporoza jest chorob膮 podst臋pn膮 i pocz膮tkowo przebiega na og贸艂 bezobjawowo. W p贸藕niejszej fazie najbardziej spektakularnymi i dramatycznymi objawami osteoporozy s膮 z艂amania ko艣ci, w tym niebezpieczne z艂amania szyjki ko艣ci udowej.

Do z艂ama艅 dochodzi bez urazu lub przy ma艂ych urazach, kt贸re dla zdrowej ko艣ci nie stanowi膮 偶adnego zagro偶enia. Osteoporoz膮 zagro偶one mog膮 tak偶e by膰 kobiety w ci膮偶y i karmi膮ce piersi膮, oraz bardzo szybko rosn膮ce dzieci.

Na osteoporoz臋 choruj膮 zar贸wno kobiety, jak i m臋偶czy藕ni, z tym 偶e u m臋偶czyzn wyst臋puje ona rzadziej. Zdarza si臋 przede wszystkim u os贸b w 艣rednim i podesz艂ym wieku, ale te偶 u zupe艂nie m艂odych.

Osteoporoza stanowi obecnie jeden z najwi臋kszych problem贸w spo艂ecznych.

Nale偶y jednak wiedzie膰, 偶e jest to choroba, kt贸rej mo偶na zapobiega膰 i kt贸ra poddaje si臋 leczeniu.

 

Przyczyny rozwoju osteoporozy

Od dawna wiadomo, 偶e osteoporoza ma uwarunkowania genetyczne.

艁atwo zauwa偶y膰 rodzinne wyst臋powanie osteoporozy. Prawdopodobie艅stwo wyst膮pienia osteoporozy u kobiety, dziedzicz膮cej po matce wysoki wzrost (powy偶ej 173 cm), drobn膮 ko艣膰, jasn膮 sk贸r臋 - jest du偶e. Szczup艂a budowa cia艂a sprzyja osteoporozie. Na wielko艣膰 szczytowej masy kostnej wp艂ywaj膮 tak偶e liczne czynniki pozagenetyczne, do kt贸rych nale偶y dieta (szczeg贸lnie uboga w bia艂ko i wap艅, witamin臋 D, albo bogata w s贸l kuchenn膮), wysi艂ek fizyczny (intensywne uprawianie sportu mo偶e mie膰 negatywny wp艂yw na cykle miesi臋czne u kobiet). Kobiety, kt贸re przyty艂y po 25. roku 偶ycia, rzadziej choruj膮 na osteoporoz臋.

Picie alkoholu, palenie papieros贸w, a tak偶e nadmierne spo偶ywanie kawy sprzyja utracie masy kostnej i przyczynia si臋 do post臋pu zmian w ko艣ciach.

Bardzo wa偶n膮 rol臋 w rozwoju osteoporozy odgrywaj膮 hormony. U kobiet estrogeny, u m臋偶czyzn za艣 testosteron - dzia艂aj膮 ochronnie. Ich niedob贸r, szczeg贸lnie wyst臋puj膮cy u kobiet w okresie postmenopauzalnym walnie przyczynia si臋 do znacz膮cego post臋pu osteoporozy. Wp艂yw innych hormon贸w jest mniej odczuwalny, ale nadmiar tyroksyny w nadczynno艣ci tarczycy, parathormonu w nadczynno艣ci przytarczyc oraz kortyzolu w nadczynno艣ci nadnerczy tak偶e jest przyczyn膮 istotnej utraty masy kostnej i zmniejszenia si臋 jej g臋sto艣ci. Rozpowszechnione we wsp贸艂czesnej medycynie stosowanie kortykosteroid贸w (w astmie, chorobach uk艂adowych, przewlek艂ych stanach zapalnych, immunosupresji, alergii, leczeniu przeciwnowotworowym) prowadzi do rozwoju tzw. steroidowej osteoporozy, zar贸wno u kobiet jak i m臋偶czyzn.

Innymi, uznawanymi czynnikami ryzyka rozwoju osteoporozy s膮:

  • wiek powy偶ej 65 lat,
  • niedob贸r wapnia w diecie os贸b starszych,
  • niedob贸r witaminy D (jedynie 20% witaminy D pochodzi ze 偶r贸de艂 pokarmowych, 80% witaminy D syntetyzowane jest w sk贸rze pod wp艂ywem s艂o艅ca; osoby starsze sp臋dzaj膮 wi臋kszo艣膰 czasu w pomieszczeniach zamkni臋tych, szczeg贸lnie w okresie jesienno-zimowym, uniemo偶liwiaj膮c w ten spos贸b proces powstawania witaminy w ich organizmach),
  • przewlek艂e stosowanie szeregu lek贸w, m.in. przeciwkrzepliwych, przeciwnowotworowych, przeciwdrgawkowych, niekt贸rych moczop臋dnych - furosemidu, hormon贸w tarczycy i wielu innych,
  • nadu偶ywanie kawy, alkoholu, napoj贸w typu cola,
  • palenie papieros贸w,
  • d艂ugotrwa艂e unieruchomienie,
  • osteoporoza towarzyszy膰 mo偶e licznym chorobom (np. niewydolno艣ci nerek, nadczynno艣ci przytarczyc, nowotworom, przewlek艂ym chorobom przewodu pokarmowego, nadczynno艣膰 tarczycy i innym),
  • tak偶e liczne ci膮偶e i d艂ugotrwa艂e karmienie piersi膮 - zw艂aszcza u kobiet niew艂a艣ciwie od偶ywiaj膮cych si臋, pal膮cych papierosy i nadu偶ywaj膮cych alkoholu mog膮 prowadzi膰 do trwa艂ego spadku masy kostnej i zagro偶enia osteoporoz膮.

Im wi臋cej czynnik贸w ryzyka, tym wi臋ksza mo偶liwo艣膰 rozwoju osteoporozy

 

Objawy osteoporozy

Choroba pocz膮tkowo przebiega bezobjawowo, tzn. bez odczuwalnych fizycznie dolegliwosci, szczeg贸lnie, gdy wyj艣ciowa masa kostna jest prawid艂owa. Niekiedy tylko z tocz膮cej si臋 osteoporozy mog膮 wynika膰 b贸le staw贸w i ko艣ci, zw艂aszcza dotyczace obr臋czy biodrowej, wyst臋puj膮ce u kobiet w wieku oko艂omenopauzalnym i najcz臋艣ciej przypisywane tzw. zmianom zwyrodnieniowym. Charakterystyczne jest obni偶anie si臋 wzrostu, spowodowane zmniejszaniem wymiar贸w trzon贸w kr臋g贸w. U niekt贸rych kobiet pojawia si臋 do艣膰 wcze艣nie tzw. "wdowi garb", czyli - 艂ukowate wygi臋cie odcinka piersiowego kr臋gos艂upa, nadmierna kyfoza piersiowa.

Najbardziej dramatycznymi objawami osteoporozy s膮 z艂amania ko艣ci. W wieku wcze艣niejszym z艂amaniom ulegaj膮 ko艣ci przedramienia, w p贸藕niejszym - trzony kreg贸w, szczeg贸lnie jednak - szyjki ko艣ci udowych. Te ostatnie z艂amania s膮 szczeg贸lnie niebezpieczne, poniewa偶 s膮 przyczyn膮 niekiedy trwa艂ego, ci臋偶kiego kalectwa, unieruchomienia chorych w 艂贸偶ku. Ocenia si臋, 偶e 艣miertelno艣膰 wewn膮trzszpitalna z powodu z艂amania szyjki ko艣ci udowej w krajach cywilizowanych wynosi do 10 %. Szczeg贸lnie 藕le rokuj膮 z艂amania u ludzi w wieku powy偶ej 85. roku 偶ycia. Wi臋kszo艣膰 zgon贸w zwi膮zana jest z nasileniem chor贸b uk艂adu kr膮偶enia i zaka偶e艅.

O tej chorobie m贸wi si臋: "cichy z艂odziej". Cz臋sto rozwija si臋 bez 偶adnych objaw贸w. Ujawni膰 si臋 mo偶e dopiero wtedy, gdy np. otwieranie skrzyni tapczanu wyzwoli gwa艂towny b贸l kr臋gos艂upa i oka偶e si臋, 偶e nast膮pi艂o z艂amanie kr臋gu, lub upadek na r贸wnej drodze i podparcie si臋 r臋k膮 spowoduje z艂amanie nadgarstka, albo te偶 upadek na biodro doprowadzi do z艂amania szyjki ko艣ci udowej.

Podane przyk艂ady to najcz臋艣ciej spotykane z艂amania osteoporotyczne. Mo偶e si臋 te偶 zdarzy膰, 偶e nawet kaszlni臋cie czy nieostro偶ny ruch doprowadz膮 do p臋kni臋cia 偶ebra lub z艂amania kr臋gu.

Osteoporozie czasem towarzysz膮 ostre b贸le kr臋gos艂upa, ale nie zawsze. Cz臋sto tylko stopniowo zmienia si臋 sylwetka, ubywa wzrostu (jedna z moich pacjentek opowiada艂a, 偶e pierwszym sygna艂em by艂y trudno艣ci w dosi臋gni臋ciu wizjera w drzwiach, a przecie偶 sama kaza艂a zamontowa膰 wizjer na tej wysoko艣ci i przez d艂ugi czas nie sprawia艂o jej 偶adnych k艂opot贸w sprawdzenie, kto dzwoni do drzwi). Ubytek wzrostu spowodowany z艂amaniami kompresyjnymi (czyli "zgnieceniem") kr臋g贸w, pochylona sylwetka, zaokr膮glone, przygarbione plecy, "wypchni臋ty" do przodu brzuch - to cechy pozwalaj膮ce rozpozna膰 osteoporoz臋 go艂ym okiem.

Poza b贸lami plec贸w chorym mog膮 dokucza膰 zaburzenia trawienia, b贸le brzucha (na skutek uciskania narz膮d贸w jamy brzusznej przez 偶ebra) i duszno艣膰 zwi膮zana z brakiem miejsca dla p艂uc w "skr贸conej" klatce piersiowej. g臋sto艣ci minera艂贸w, widoczny w badaniu densytometrycznym (powtarzanym co 1-2 lata) i zmniejszenie zagro偶enia z艂amaniami.

R贸wnie wa偶ne jak kuracja jest zapobieganie upadkom i urazom poprzez:

  • odpowiednie, stabilne obuwie na gumowych, nie 艣lizgaj膮cych si臋 podeszwach,
  • unikanie wychodzenia z domu w razie go艂oledzi na drodze (w USA radzi si臋 pacjentom noszenie soli i posypywanie przed sob膮 艣liskiego chodnika),
  • asekuracj臋 przez inn膮 osob臋 w razie konieczno艣ci wyj艣cia,
  • ochron臋 bioder "poduszeczkami" zmniejszaj膮cymi ryzyko z艂amania w razie upadku,
  • usuni臋cie z pod艂贸g przesuwaj膮cych si臋 chodnik贸w i wyklejenie wanny, zapobiegaj膮ce po艣lizgni臋ciu si臋 w czasie k膮pieli,
  • umocowanie przy wannie por臋czy u艂atwiaj膮cych bezpieczne wchodzenie i wychodzenie,
  • unikanie 艣liskich kafelk贸w (p艂ywalnia, niekt贸re zabiegi w sanatoriach),
  • korzystanie z por臋czy po obu stronach schod贸w.

Koniecznie nale偶y pami臋ta膰, 偶e odpowiednia gimnastyka poprawia stan mi臋艣ni i koordynacj臋 ruch贸w, jest wi臋c r贸wnie偶 wa偶nym elementem kuracji.

 

Profilaktyka

W zapobieganiu osteoporozie - poza sytuacjami, w kt贸rych usuni臋cie lub z艂agodzenie niekorzystnego wp艂ywu pewnych czynnik贸w nale偶y do lekarza (np. hormonalna terapia zast臋pcza u kobiet po menopauzie) - s膮 takie, gdzie decyduj膮cy jest tryb 偶ycia danej osoby.

Dieta jest bardzo wa偶nym elementem profilaktyki.

  1. Spo偶ywaj pokarmy bogate w wap艅 (mleko i jego przetwory: jogurty, kefir) i wit. D (tran, 偶贸艂tko jaj) tak, 偶eby Twoje ko艣ci mia艂y odpowiedni膮 ilo艣膰 budulca.
  2. Je偶eli uwa偶asz, 偶e nie jeste艣 w stanie zapewni膰 swojemu organizmowi w艂a艣ciwej poda偶y wapnia w diecie rozpocznij przyjmowanie preparat贸w wapniowo-witaminowych.
  3. Postaraj si臋 osi膮gn膮膰 i utrzyma膰 prawid艂ow膮 dla swojej p艂ci, wieku i wzrostu mas臋 cia艂a.
  4. Korzystaj ze s艂onecznej pogody (pod wp艂ywem promieni s艂onecznych powstaje w sk贸rze witamina D).
  5. Zmie艅 tryb 偶ycia z siedz膮cego na bardziej aktywny - zacznij si臋 gimnastykowa膰, du偶o spaceruj.
  6. Postaraj si臋 ograniczy膰 do minimum u偶ywki, tj. kaw臋, papierosy, alkohol - zadbasz w ten spos贸b nie tylko o ko艣ci, ale o ca艂y organizm.
  7. B膮d藕 ostro偶ny - unikaj sytuacji mog膮cych doprowadzi膰 do upadku, a w konsekwencji do z艂ama艅 ko艣ci.
    • zosta艅 w domu, kiedy jest 艣lisko,
    • przy wannie zamontuj uchwyt, kt贸ry pomo偶e Ci bezpiecznie z niej wyj艣膰,
    • po艂贸偶 na pod艂odze w 艂azience antypo艣lizgowy dywanik,
    • zaopatrz si臋 na zim臋 w buty na grubym bie偶niku (zabezpiecza przed po艣lizgiem),
    • korzystaj膮c ze schod贸w zawsze trzymaj si臋 por臋czy,
    • unikaj podnoszenia du偶ych ci臋偶ar贸w.

Je偶eli zidentyfikowa艂e艣 u siebie obecno艣膰 czynnik贸w ryzyka rozwoju osteoporozy, zainteresuj si臋 mo偶liwo艣ci膮 wykonania badania densytometrycznego ko艣ci.

Je偶eli przyjmujesz przewlekle leki, zapytaj lekarza rodzinnego, czy nie maj膮 one negatywnego wp艂ywu na ko艣ci.

Popro艣 swojego lekarza, aby oceni艂, czy Tw贸j organizm jest zagro偶ony osteoporoz膮.

 

Leczenie

W leczeniu osteoporozy stosuje si臋 przede wszystkim 艣rodki farmakologiczne.

Odpowiednia poda偶 wapnia i witaminy D lub jej aktywnych metabolit贸w, leki hamuj膮ce resorpcj臋 ko艣ci , a przede wszystkim - szczeg贸lnie u kobiet przed 65. rokiem 偶ycia - hormony p艂ciowe (estrogeny) - to podstawowe 艣rodki lecznicze.

W fazie bada艅 znajduje si臋 wiele innych preparat贸w, jako 偶e obecnie nak艂ady na te badania s膮 w 艣wiecie bardzo zaawansowane. Kuracja ma na celu zahamowanie nadmiernego niszczenia ko艣ci, zwi臋kszenie ich odnowy i popraw臋 mineralizacji. Efekt tego post臋powania to wzrost g臋sto艣ci minera艂贸w, widoczny w badaniu densytometrycznym (powtarzanym co 1-2 lata) i zmniejszenie zagro偶enia z艂amaniami.

R贸wnie wa偶ne jak kuracja jest zapobieganie upadkom i urazom poprzez:

  • odpowiednie, stabilne obuwie na gumowych, nie 艣lizgaj膮cych si臋 podeszwach,
  • unikanie wychodzenia z domu w razie go艂oledzi na drodze (w USA radzi si臋 pacjentom noszenie soli i posypywanie przed sob膮 艣liskiego chodnika),
  • asekuracj臋 przez inn膮 osob臋 w razie konieczno艣ci wyj艣cia,
  • ochron臋 bioder "poduszeczkami" zmniejszaj膮cymi ryzyko z艂amania w razie upadku,
  • usuni臋cie z pod艂贸g przesuwaj膮cych si臋 chodnik贸w i wyklejenie wanny, zapobiegaj膮ce po艣lizgni臋ciu si臋 w czasie k膮pieli,
  • umocowanie przy wannie por臋czy u艂atwiaj膮cych bezpieczne wchodzenie i wychodzenie,
  • unikanie 艣liskich kafelk贸w (p艂ywalnia, niekt贸re zabiegi w sanatoriach),
  • korzystanie z por臋czy po obu stronach schod贸w.

Koniecznie nale偶y pami臋ta膰, 偶e odpowiednia gimnastyka poprawia stan mi臋艣ni i koordynacj臋 ruch贸w, jest wi臋c r贸wnie偶 wa偶nym elementem kuracji.

Wykorzystano fragmenty artyku艂贸w :
lek. med. Ryszarda Feldmana,
lek. med. Barbary Zalewskiej
lek. med. Piotra Weso艂owskiego
lek. med. Mariusza Kazmirowicza

<< wstecz   dalej >>

Powy偶szy artyku艂 przeznaczony jest do cel贸w dydaktycznych i jest kompilacj膮 wiedzy zgromadzonej podczas wieloletniego do艣wiadczenia, cytat贸w z artyku艂贸w umieszczonych na innych stronach internetowych, w periodykach drukowanych oraz na wyk艂adach i prezentacjach wyg艂aszanych na konferencjach medycznych. Jednocze艣nie zaznaczam, 偶e nie roszcz臋 sobie praw autoskich do powy偶szego artyku艂u.

T膮 stron臋 odwiedzi艂o ju偶
9226285 os贸b