艢wiatowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca karmienie wy艂膮cznie piersi膮 przez oko艂o 6 miesi臋cy. Korzystne jest utrzymanie karmienia piersi膮 do ko艅ca 1 roku 偶ycia dziecka przy stopniowym wprowadzaniu odpowiednich grup pokarm贸w w drugim p贸艂roczu. 1. Wszystkie zdrowe noworodki mog膮 i powinny by膰 karmione pokarmem matki. Jedynie w wyj膮tkowych i rzadkich sytuacjach karmienie piersi膮 jest niemo偶liwe.
2. Karmienie piersi膮 nale偶y rozpocz膮膰 wkr贸tce po urodzeniu dziecka - optymalnie w ci膮gu p贸艂 godziny (je偶eli tylko nie zachodz膮 okoliczno艣ci uniemo偶liwiaj膮ce takie post臋powanie). Udowodniono, 偶e wczesny bezpo艣redni kontakt sk贸ry matki i dziecka po porodzie zwi臋ksza szans臋 powodzenia w karmieniu piersi膮. Dziecko przystawia si臋 do piersi niezw艂ocznie po zako艅czeniu niezb臋dnych zabieg贸w piel臋gnacyjnych. Nale偶y d膮偶y膰 do zapewnienia sta艂ego kontaktu matki i dziecka (nierozdzielanie matki i dziecka, system rooming-in). Pierwsze karmienie ma ogromne znaczenie dla ca艂ego procesu, powinno si臋 wi臋c odbywa膰 pod nadzorem kompetentnej osoby, kt贸ra mo偶e pom贸c w rozwi膮zaniu ewentualnych trudno艣ci.
3. Propagowanie karmienia "na 偶膮danie". Noworodka nale偶y karmi膰 wtedy, gdy sygnalizuje g艂贸d; nie nale偶y wyznacza膰 sztywnych godzin karmie艅! Podczas jednego posi艂ku dziecko nale偶y karmi膰 kolejno z obu piersi, przy czym zanim zostanie przystawione do drugiej, powinno opr贸偶ni膰 pierwsz膮. Nast臋pne karmienie matka powinna rozpocz膮膰 od przystawienia dziecka do piersi, z kt贸rej ssa艂o ostatnio. W pierwszym okresie 偶ycia noworodek jest przystawiany do piersi zwykle do 10 razy na dob臋 (niekiedy nawet cz臋艣ciej), a liczba karmie艅 zmniejsza si臋 stopniowo wraz z wiekiem dziecka. G艂贸d objawia si臋 u noworodka p艂aczem, niepokojem, wzrostem aktywno艣ci. Pojawia si臋 tak偶e objaw szukania. Karmienie "na 偶膮danie" oznacza tak偶e rozpocz臋cie karmienia z inicjatywy matki (np. gdy odczuwa dyskomfort z powodu przepe艂nienia piersi). "Leniwego" noworodka, kt贸ry przez ponad 4 godziny nie budzi si臋 do karmienia i nie wykazuje oczekiwanego przyrostu masy cia艂a, nale偶y budzi膰 i przystawia膰 do piersi.
4. Podczas pierwszej wizyty patrona偶owej zar贸wno piel臋gniarka po艂o偶na, jak i lekarz pediatra powinni skontrolowa膰 spos贸b karmienia piersi膮 i udzieli膰 matce wsparcia oraz porady.
5. Dziecko karmione wy艂膮cznie piersi膮 nie wymaga dopajania (nale偶y unika膰 podawania wody, glukozy czy herbatek bez wyra藕nego zalecenia lekarza). Podawanie dziecku dodatkowych p艂yn贸w mo偶e os艂abi膰 potrzeb臋 ssania, zmniejszy膰 wyp艂yw mleka oraz spowodowa膰 zmniejszenie wytwarzania prolaktyny. Przy karmieniu piersi膮 nie nale偶y tak偶e u偶ywa膰 kapturk贸w ochronnych oraz smoczk贸w do uspokajania lub karmienia butelk膮. Ich stosowanie mo偶e by膰 przyczyn膮 utrwalania si臋 nieprawid艂owego odruchu ssania i w efekcie doprowadzi膰 do zaburzenia laktacji.
6. Pokrycie potrzeb dziecka ocenia si臋 na podstawie jego prawid艂owego zachowania oraz sta艂ego przyrostu masy cia艂a.
7. Trzeba pami臋ta膰, 偶e noworodki mog膮 oddawa膰 stolec po ka偶dym karmieniu, starsze niemowl臋ta 2-4 razy dziennie Uwaga: U dzieci karmionych piersi膮 przyrost masy cia艂a mo偶e by膰 wolniejszy, szczeg贸lnie w drugiej po艂owie pierwszego roku, ni偶 u r贸wie艣nik贸w 偶ywionych sztucznie.
8. Je偶eli niemowl臋 odstawia si臋 od piersi przed uko艅czeniem 12. miesi膮ca 偶ycia, nale偶y podawa膰 mu mieszanki do 偶ywienia niemowl膮t wzbogacane 偶elazem.
9. Wprowadzanie do 偶ywienia innych grup produkt贸w spo偶ywczych przy karmieniu piersi膮 nale偶y rozpocz膮膰 po 6. miesi膮cu 偶ycia.
10. Podawanie 偶elaza, fluoru i witamin.
Wszystkie noworodki bezpo艣rednio po porodzie otrzymuj膮 witamin臋 K.
Zaleca si臋 profilaktyczne podawanie witaminy D3 (w dawce zaleconej przez lekarza, kt贸ra zale偶y mi臋dzy innymi od ekspozycji na s艂o艅ce: okres jesienno-zimowy, regiony uprzemys艂owione, znacznego stopnia zanieczyszczenie 艣rodowiska).
Podawanie fluoru wskazane jest od 6. miesi膮ca do 3. roku 偶ycia w przypadku zawarto艣ci fluoru w wodzie pitnej <0,3 ppm.
Lekarze po艂o偶nicy, neonatolodzy i lekarze pierwszego kontaktu powinni utwierdza膰 matk臋 w przekonaniu o s艂uszno艣ci karmienia piersi膮. Do nich nale偶y r贸wnie偶 wyja艣nianie w膮tpliwo艣ci i pomoc w chwilach zw膮tpienia.
Lekarz powinien posiada膰 wiedz臋 o prowadzeniu laktacji, cz臋sto trzeba bowiem wyja艣ni膰 matce jej przebieg: zmienno艣膰 dobow膮, fazy karmienia oraz zmiany w czasie kolejnych miesi臋cy karmienia; wyt艂umaczy膰, co robi膰 w przypadku zmniejszania si臋 ilo艣ci pokarmu oraz jak poprawi膰 technik臋 karmienia. Czasami zmniejszenie ilo艣ci pokarmu nie wynika z niemo偶no艣ci wyprodukowania przez matk臋 wystarczaj膮cej jego ilo艣ci, ale ze z艂ej techniki karmienia, pope艂nianych b艂臋d贸w (np. dopajania), braku odpowiedniej atmosfery czy niepokoju matki. Kryzysy laktacyjne, czyli nag艂e zmniejszenie produkcji mleka, wyst臋puj膮 zwykle pomi臋dzy 3. a 6. tygodniem karmienia oraz w 3. i 9. miesi膮cu, i wymagaj膮 od matki cierpliwo艣ci oraz zaufania do w艂asnych mo偶liwo艣ci.
Wprowadzanie u matki szczeg贸lnych diet zwi膮zanych z karmieniem piersi膮 nie jest konieczne. Dieta kobiety karmi膮cej powinna zawiera膰 oko艂o 500 kcal wi臋cej ni偶 normalnie i nie odbiega膰 sk艂adem od dotychczasowej (poza szczeg贸lnymi sytuacjami, gdy matka obserwuje wyra藕ny zwi膮zek pomi臋dzy spo偶ywaniem okre艣lonych pokarm贸w a zmian膮 zachowania dziecka lub np. zmianami sk贸rnymi).
Hospitalizacja dziecka karmionego piersi膮 nie mo偶e si臋 wi膮za膰 z rozdzieleniem go od matki.
U艣wiadomienie matce korzy艣ci wynikaj膮cych z karmienia piersi膮:
dla dziecka
Niemowl臋ta karmione mlekiem matki rzadziej i 艂agodniej choruj膮 na zaka偶enia dolnych dr贸g oddechowych, biegunk臋, zapalenie ucha 艣rodkowego , bakteryjne zapalenie opon m贸zgowo-rdzeniowych , zaka偶enia uk艂adu moczowego i martwicze zapalenie jelit . W cz臋艣ci bada艅 naukowych wykazano, 偶e karmienie piersi膮 zmniejsza ryzyko zespo艂u nag艂ego zgonu niemowl膮t , cukrzycy typu 1. , choroby Le艣niowskiego i Crohna , wrzodziej膮cego zapalenia jelita grubego oraz innych przewlek艂ych chor贸b przewodu pokarmowego. Mniejsze jest r贸wnie偶 ryzyko rozwoju chor贸b alergicznych . Opr贸偶nianie 偶o艂膮dkowe u dzieci karmionych piersi膮 jest kr贸tsze ni偶 u dzieci 偶ywionych sztucznie - zmniejsza to ryzyko wyst膮pienia odp艂ywu 偶o艂膮dkowo-prze艂ykowego i zach艂y艣ni臋cia si臋 niemowl臋cia.
dla matki
Karmienie piersi膮 zmniejsza krwawienie poporodowe i przyspiesza inwolucj臋 macicy , sprzyja szybszemu powrotowi do masy cia艂a z okresu przed ci膮偶膮 , zwi臋ksza remineralizacj臋 ko艣ci w okresie poporodowym i zmniejsza ryzyko zachorowania na raka jajnik贸w oraz raka piersi w okresie pomenopauzalnym . og贸lne korzy艣ci ekonomiczne Mieszanki s膮 kosztowne, a ich przygotowanie wymaga czasu, pokarm matki jest zawsze dostosowany do potrzeb dziecka i dost臋pny w ka偶dej chwili. Swoisto艣膰 gatunkowa mleka kobiecego Sk艂ad mleka kobiecego nie jest sta艂y - podlega zmianom w zale偶no艣ci od okresu laktacji, pory dnia oraz diety matki. W ci膮gu dnia najwi臋kszym zmianom podlega zawarto艣膰 t艂uszcz贸w i bia艂ek; zmienia si臋 r贸wnie偶 kaloryczno艣膰. Zawarto艣膰 t艂uszczy zale偶y od diety matki, czasu trwania ci膮偶y i okresu karmienia. Najbogatsza w t艂uszcze jest siara oraz mleko matek, kt贸re urodzi艂y przedwcze艣nie. Wi臋cej t艂uszczu znajduje si臋 r贸wnie偶 w mleku pod koniec karmienia (mleko ko艅cowe) i w godzinach nocnych Zawarto艣膰 bia艂ka, t艂uszczy i laktozy jest ilo艣ciowo dostosowana do potrzeb karmionego piersi膮 niemowl臋cia. Warto艣膰 biologiczna bia艂ek pokarmu kobiecego, sk艂ad aminokwas贸w oraz biodost臋pno艣膰 sk艂adnik贸w zawartych w mleku kobiecym s膮 wy偶sze ni偶 w sztucznych mieszankach lub mleku innych ssak贸w. Mleko kobiece zawiera wiele swoistych i nieswoistych czynnik贸w chroni膮cych noworodka przed zaka偶eniami i obcymi antygenami . Do czynnik贸w o w艂a艣ciwo艣ciach immunologicznych i immunomoduluj膮cych nale偶膮: wydzielnicza IgA, laktoferyna, lizozym, fibronektyna, sk艂adowa C3 dope艂niacza, cytokiny (interluekina 1 beta, interleukina 6, TNF-alfa, TGF-beta), PAF-acetylohydrolaza oraz kom贸rki pami臋ci T. S膮 to w wi臋kszo艣ci bia艂ka oporne na dzia艂anie enzym贸w proteolitycznych . Mleko matek, kt贸re urodzi艂y przedwcze艣nie, zawiera wi臋ksz膮 ilo艣膰 czynnik贸w immunologicznych w por贸wnaniu z pokarmem kobiet rodz膮cych o czasie, dzi臋ki czemu delikatny organizm wcze艣niaka ma zapewnion膮 zwi臋kszon膮 ochron臋 przed zaka偶eniami. Liczne badania wykaza艂y, 偶e karmienie piersi膮 zapewnia ochron臋 przed zaka偶eniami ze strony przewodu pokarmowego, uk艂adu oddechowego oraz ucha 艣rodkowego . W klasie IgA znajduj膮 si臋 przeciwcia艂a ochronne przeciwko zaka偶eniom wywo艂anym przez E. coli, Shigella, Clostridium difficile, Giardia lamblia i Campylobacter flagellini. Niekt贸re substancje zawarte w mleku kobiecym wp艂ywaj膮 tak偶e na dojrzewanie przewodu pokarmowego noworodka: nab艂onkowy czynnik wzrostu, nerwowy czynnik wzrostu, somatomedyna C, insulinopodobny czynnik wzrostu, insulina, kortyzol, tyroksyna, tauryna, glutamina i laktoza . Przeciwwskazania do karmienia piersi膮 matka: czynna gru藕lica, zaka偶enie HIV (tylko w krajach rozwini臋tych, aczkolwiek ostateczna decyzja zale偶y od matki), konieczno艣膰 leczenia matki [leki] dziecko: galaktozemia, wrodzona nietolerancja laktozy. W przypadku fenyloketonurii mo偶liwe jest niekiedy cz臋艣ciowe utrzymanie karmienia piersi膮. Wskazania do podawania dziecku odci膮gni臋tego pokarmu lub czasowego zaprzestania karmienia matka: wci膮gni臋te brodawki sutkowe, zapalenie piersi w trakcie intensywnej antybiotykoterapii. dziecko: s艂aby odruch ssania (zw艂aszcza u niedojrza艂ych noworodk贸w), rozszczep wargi i podniebienia, niedorozw贸j 偶uchwy, choroby wymagaj膮ce izolacji.
Nie stanowi膮 przeciwwskazania do karmienia:
Pop臋kane brodawki lub b贸l brodawek odczuwany podczas karmienia. Jest to zazwyczaj wynik z艂ej techniki karmienia. Nale偶y pom贸c matce skorygowa膰 technik臋 przystawiania dziecka do piersi.
艁agodne przezi臋bienie u matki: temperatura do 38,5掳C.
Powy偶szy artyku艂 przeznaczony jest do cel贸w dydaktycznych i jest kompilacj膮 wiedzy zgromadzonej podczas wieloletniego do艣wiadczenia, cytat贸w z artyku艂贸w umieszczonych na innych stronach internetowych, w periodykach drukowanych oraz na wyk艂adach i prezentacjach wyg艂aszanych na konferencjach medycznych. Jednocze艣nie zaznaczam, 偶e nie roszcz臋 sobie praw autoskich do powy偶szego artyku艂u.
