"Wodnym dzieciom dano lepszy start 偶yciowy ni偶 wi臋kszo艣ci z nas. Prawdopodobnie one znaj膮 i rozumiej膮 rzeczy, kt贸re s膮 dla nas nie do poj臋cia i kt贸rych nie potrafimy jeszcze wyt艂umaczy膰. One s膮 o krok do przodu ju偶 od samego startu nigdy nie b臋dziemy w stanie zmniejszy膰 tego dystansu." (E.Siddenbladh)Por贸d w wodzie nie jest wynalazkiem naszych czas贸w . Wzmianki o "wodnych porodach" mo偶na znale藕膰 znacznie wcze艣niej. Znany jest opis porodu, kt贸ry odby艂 si臋 we Francji w 1807 roku. Kiedy zaproponowano wej艣cie do wanny kobiecie, kt贸ra przez trzy dni zmaga艂a si臋 z b贸lami porodowymi, rozwi膮zanie nast膮pi艂o prawie natychmiast. Do rozpowszechniania si臋 idei porod贸w w wodzie przyczyni艂 si臋 ukrai艅ski naukowiec i instruktor p艂ywania Igor Czarkowski z Odessy. Obecnie idea takich porod贸w kojarzy si臋 przede wszystkim z francuskim lekarzem Michelem Odent, tw贸rc膮 znanej na ca艂ym 艣wiecie kliniki porodu naturalnego, w kt贸rej kobiety mog艂y r贸wnie偶 rodzi膰 w wodzie. Obserwuj膮c spontaniczne zachowanie si臋 kobiet podczas porodu, Odent zauwa偶y艂, 偶e wiele z nich szuka艂o kontaktu z wod膮, chcia艂o w niej przebywa膰 jak najd艂u偶ej, a nawet urodzi膰 w wannie
Wydaje si臋,偶e zanurzenie w pierwszym okresie porodu w przypadku ci膮偶y niepowik艂anej jest bezpieczn膮 procedur膮, nie wywieraj膮c膮 niekorzystne颅go wp艂ywu na p艂贸d. Temperatura wody nie mo偶e jednak przekroczy膰 37 stopni Celsjusza. Mo偶liwe jest tak偶e, 偶e zanurzenie w wodzie zmniejsza konieczno艣膰 u偶ywania w czasie porodu 艣rodk贸w znieczulaj膮cych.. Powszechnie twierdzi si臋, 偶e wyst臋puje szybszy przebieg pierwszego okresu porodu, chocia偶 brak na to jednoznacznych dowod贸w. Nie ma bada艅 dowodz膮cych, 偶e por贸d w 艣rodowisku wodnym dostarcza jakichkolwiek korzy艣ci.Dzieki prowadzeniu porodu w wodzie wykorzystuje si臋 efekt hydrotermiczny i hydrokinetyczny wody.Rodz膮ce kobiety odczuwaj膮 pozorne zmniejszenie wypieranej przez wod臋 masy cia艂a;woda oddzia艂ywuje ponadto na ca艂膮 powierzchni臋 cia艂a rodz膮cej z r贸wnym ci艣nieniem.Relaksuj膮c si臋,kobieta odczuwa mniej dolegliwo艣ci b贸lowych,co z kolei wp艂ywa na z艂agodzenie l臋ku i prawdopodobnie na zmniejszenie st臋偶enia adrenaliny oraz zwi臋kszenie endogennej oksytocyny.Zanurzaj膮c rodz膮c膮 w wodzie,zapobiega si臋 uciskowi 偶y艂y pr贸偶nej dolnej,co zwi臋ksza dop艂yw krwi do macicy,prowadz膮c do zwi臋kszenia utlenowania mi臋sni i poprawy intensywno艣ci skurcz贸w macicy.Towarzyszy temu tak偶e obni偶enie ci艣nienia tetniczego krwi oraz niewielkie zwi臋kszenie cz臋stotliwo艣ci rytmu serca,prowadz膮ce do zwi臋kszonego utlenowania macicy i p艂odu.Kobieta rodz膮ca w wodzie mo偶e swobodnie i bez trudu porusza膰 si臋 i zmienia膰 pozycj臋,co nie jest mo偶liwe w czasie tradycyjnego porodu na 艂贸偶ku.
Ciep艂a k膮piel w pierwszym okresie porodu pozwala ko颅biecie zrelaksowa膰 si臋 i u艂atwia post臋powanie porodu. Jednak istnieje wiele kontrowersji dotycz膮cych zanu颅rzania si臋 przez kobiety w trakcie porodu i porod贸w odbieranych w wodzie. Porody prowadzone w wodzie s膮 opisywane zar贸wno jako „delikatna, spokojna proce颅dura, 艂agodna zar贸wno dla matki i p艂贸odu.
Prowadzenie w wodzie pierwszego okresu porodu
艢rednia pr臋dko艣膰 rozwierania si臋 szyjki w grupie kobiet rodz膮cych w wodzie wynosi艂a 2,5 cm na go-dzin臋 w por贸wnaniu z 1,25 cm na godzin臋 w grupie kontrolnej (kobiety nie bior膮ce k膮pieli). Obni偶anie si臋 g艂贸wki w grupie kobiet zanurzonych w wodzie by艂o szyb颅sze, chocia偶 czas ca艂ego porodu w obu grupach by艂 taki sam. Odczuwanie b贸lu by艂o oceniane przy u偶yciu wizualnej skali analogowej. Grupa kobiet bior膮cych k膮piel, pocz膮tkowo silniej odczuwa艂a b贸l, nast臋pnie ulega艂 on zmniejszeniu w ci膮gu pierwszych trzydziestu minut k膮pieli, ale w ci膮gu nast臋pnych dziewi臋膰dziesi臋ciu minut do艣wiadcza艂y one takiego samego b贸lu jak ko颅biety w grupie kontrolnej. Stan urodzonych dzieci w obu grupach by艂 por贸wnywalny. Tak偶e odsetek wykonanych episiotomii, u偶ycia vacuum extractora, wykonanych ci臋膰 cesarskich w obu grupach by艂y podobne.
Badania kanadyjskie por贸wnywa艂y 89 kobiet, kt贸re bra艂y gor膮c膮 k膮piel z 89 kobietami, kt贸re rodzi艂y w spos贸b klasyczny. Pacjentki w obu grupach mia艂y p臋kni臋te p臋cherze p艂odowe. Nie zauwa偶ono istotnych r贸偶nic w obu grupach w cz臋sto艣ci wyst臋powania infekcji, prob颅lem贸w oddechowych, zamartwicy lub zaka偶enia owod-ni u matki. Jednak w grupie kobiet rodz膮cych w wodzie, je偶eli up艂yn臋艂o wi臋cej ni偶 24 godziny od p臋kni臋cia b艂on p艂odowych, punktacja APGAR u noworodk贸w w pi膮tej minucie by艂a ni偶sza.
Jedyn膮 r贸偶nic膮, jaka zosta艂a zauwa偶ona by艂o przyspieszenie, w grupie rodz膮cych w wodzie, czynno艣ci serca matki i p艂odu, oraz wzrost ciep艂oty cia艂a matki. Zmiany te ust臋powa艂y w 15-20 minut po wyj艣ciu z k膮pieli.
Przeciwwskazania do porodu w wodzie
S膮 to m.in:
choroby uk艂adu kr膮偶enia,
wysokie i obni偶one ci艣nienie krwi,
ci臋偶ka niedokrwisto艣膰,
choroby naczy艅,
choroby dermatologiczne i infekcje,
krwawienie z narz膮du rodnego,
zagra偶aj膮ca martwica p艂odu,
por贸d przedwczesny,
wady rozwojowe p艂odu,
patologia po艂o偶nicza,
nieprawid艂owe po艂o偶enie p艂odu,
艂o偶ysko przoduj膮ce,
makrosomia p艂odu,
s艂aby post臋p I i II okresu porodu,
por贸d przedwczesny-wzgl臋dne,
wady rozwojowe p艂odu-wzgl臋dne,
inne, wynikaj膮ce z chor贸b og贸lnoustrojowych, z patologii ci膮偶y porodu.
Por贸d w wodzie
Od paru lat w niekt贸rych szpitalach w Polsce sta艂 si臋 mo偶liwy por贸d w wodzie (w j臋zyku medycyny - immersja wodna).
Dzia艂anie korzystne 艣rodowiska wodnego przejawia si臋 w postaci dzia艂ania relaksacyjnego - rozlu藕niaj膮cego.
Odczuwalno艣膰 skurcz贸w w trakcie porodu jest zdecydowanie mniejsza. Si艂a wyporu wody zmniejszaj膮c ci臋偶ar macicy powoduje zmniejszenie nacisku na ko艣膰 krzy偶ow膮 rodz膮cej i zmniejszenie dolegliwo艣ci b贸lowych z tym zwi膮zanych.
W czasie takiego porodu rodz膮ca kobieta przebywa w wannie z wod膮 o temp. 36-37掳C i g艂臋boko艣ci 50-60 cm. Sala porodowa jest ogrzana do co najmniej 26掳C.
Najcz臋艣ciej immersja wodna jest stosowana do 艂agodzenia b贸lu i zrelaksowania rodz膮cej w I okresie porodu. W niekt贸rych szpitalach rodz膮ca mo偶e przebywa膰 w wodzie r贸wnie偶 w fazie parcia, i dziecko rodzi si臋 do wody.
Dla noworodka korzystne jest przej艣cie z jednego 艣rodowiska wodnego tj. z worka owodniowego w jamie macicy do drugiego, zewn臋trznego o podobnych w艂a艣ciwo艣ciach fizykochemicznych
Opublikowane relacje, dotycz膮ce przebiegu drugiego okresu porodu w wodzie, sk艂adaj膮 si臋 g艂贸wnie z przypad颅k贸w opisanych przez po艂o偶ne lub same pacjentki. Nie zosta艂y wykonane randomizowane badania por贸wnaw颅cze obejmuj膮ce porody w wodzie i porody prowadzone klasycznie.
Nie zauwa偶ono r贸偶nicy w urazach krocza u kobiet rodz膮cych w - i poza wod膮. Nie zanotowano niskiej punk颅tacji APGAR w艣r贸d noworodk贸w, wyst膮pi艂 natomiast u jednej matki przypadek endometritis o 艂agodnym prze颅biegu. W konkluzji Church18 stwierdza, 偶e w odpowiednich okoliczno艣ciach k膮piel w pierwszym i drugim okre颅sie porodu jest post臋powaniem w pe艂ni bezpiecznym.
Posocznica u matki nie jest cz臋stym powik艂aniem po颅rodu w wodzie. Istniej膮 doniesienia m贸wi膮ce o mo偶liwo艣ci wyst膮pienia posocznicy u noworodk贸w, kt贸ra mo偶e by膰 spowodowana porodem w wodzie. W jednym z kontrolowanych bada艅, dotycz膮cych 32 kobiet, z kt贸rych po艂owa urodzi艂a w wodzie, u noworod颅k贸w wyhodowano drobnoustroje pobieraj膮c posiewy z ucha, genitali贸w, p臋powiny, sk贸ry i ze zmian sk贸rnych. 21 Wydaje si臋, 偶e infekcja mog艂a zosta膰 wprowadzona w czasie k膮pieli. Opisano przypadek22 posocznicy spowodowanej przez pseudomonas po po颅rodzie w wodzie. Istnieje tak偶e ryzyko infekcji dla per颅sonelu asystuj膮cego przy takich porodach. Ilustracje opublikowane w wielu pracach pokazuj膮 go艂e (bez r臋ka颅wiczek) r臋ce personelu medycznego, zanurzone w wodzie.
Dyskusja
Powsta艂o bardzo wiele publikacji dotycz膮cych porod贸w prowadzonych w wodzie. Du偶o z tych doniesie艅, opisuj膮cych osobiste do艣wiadczenia ludzi zajmuj膮cych si臋 tym tematem, wywo艂uje dyskusj臋 i odpowied藕 przeciwnik贸w takich porod贸w. Wiele z tych prac w spos贸b anegdotyczny opisuje przypadki z praktyki. Wi臋kszo艣膰 bada艅 kontrolowanych jest analizami retrospektywnymi, w kt贸rych nie zrobiono wszystkiego, aby nie zosta膰 pos膮dzonym o stronniczo艣膰. W wi臋k颅szo艣ci z nich nie wykazano szkodliwego wp艂ywu na p艂贸d, jednak cz臋sto s膮 one wykonane na niewielkiej liczbie przypadk贸w, na wyselekcjonowanej grupie ma艂ego ryzyka i u pacjentek o du偶ej motywacji. Mo偶liwy wp艂yw patofizjologiczny na p艂贸d.
Temperatura p艂odu jest o 0,5 stopnia Celsjusza wy偶sza od temperatury matki. Wzrost temperatury mo偶e powodowa膰 rozszerzenie naczy艅 m贸zgowych p艂odu, co w nast臋pstwie zwi臋ksza zapotrzebowanie p艂odu na tlen. 17 Z chwil膮, gdy temperatura wody wzrasta powy偶ej 37 stopni Celsjusza, matka nie ma mo偶liwo艣ci tracenia ciep艂a ze swojego cia艂a, w zwi膮zku z czym jej ciep艂ota zaczyna narasta膰. Naczynia obwodowe ulegaj膮 roz颅szerzeniu, co powoduje zmiany w dystrybucji krwi i mo偶liwe zmniejszenie przep艂ywu przez 艂o偶ysko. Za颅nurzenie w wodzie powoduje spadek ci艣nienia, 24 co mo偶e by膰 spowodowane uprzednio omawianym mechaniz颅mem. Znieczulenie przewodowe powoduje podobny efekt, jest on jednak poprzedzony uzupe艂nieniem drog膮 do偶yln膮 p艂yn贸w w 艂o偶ysku naczyniowym matki.
P艂yn owodniowy jest wzgl臋dnie izotoniczny, natomiast do nape艂niania basen贸w porodowych stosowana jest zwykle woda kranowa. Je偶eli dziecko zaaspiruje odpowiedni膮 ilo艣膰 wody, mo偶e ona zosta膰 wch艂oni臋ta przez p艂uca i spowodowa膰 prze艂adowanie 艂o偶yska na颅czyniowego. Mo偶e to spowodowa膰 „utoni臋cie" dziecka. Odent twierdzi, 偶e nie ma takiego niebezpiecze艅stwa. Opiera si臋 on na pracach Purvesa, kt贸ry opisa艂 rol臋 chemoreceptor贸w wyst臋puj膮cych w t臋tnicach szyjnych - s膮 one bardzo aktywne w czasie porodu i inicjuj膮 pierwszy p艂acz dziecka. Kompresja klatki piersiowej p艂odu, jaka wyst臋puje w kanale rodnym, jest tak偶e czyn颅nikiem powstrzymuj膮cym go od wykonania wdechu. Jakkolwiek po porodzie g艂贸wki, dzieci cz臋sto pr贸buj膮 nabra膰 powietrza.
Po dokonanym porodzie dziecka dochodzi do skurczu macicy w rejonie 艂o偶yska, zmniejszaj膮cego przep艂yw krwi u matki. W chwili tej zostaje wstrzymana wy颅miana gazowa w 艂o偶ysku pomimo tego, 偶e wyst臋puje pulsowanie p臋powiny, spowodowane kr膮偶eniem u p艂odu. .Nale偶y tak偶e pami臋ta膰 o tym, 偶e w przypad颅ku zaistnienia nag艂ych stan贸w po艂o偶niczych, takich na przyk艂ad jak dystocja barkowa, istnieje zwi臋kszone ryzyko op贸藕nienia w wydobyciu matki z basenu poro颅dowego i udzieleniu w艂a艣ciwej pomocy.
Zalety porodu w wodzie - dla dziecka
S膮 to min: - mniejsza mo偶liwo艣膰 wyst膮pienia niedotlenienia, - sta艂o艣膰 temperatury po wyj艣ciu z dr贸g rodnych, - z艂agodzenie szoku porodowego, - mniejsze oddzia艂ywanie d藕wi臋ku i 艣wiat艂a - w wodzie jest ciszej ni偶 na sali porodowej, a - 艣wiat艂o lampy nie 艣wieci dziecku prosto w oczy - kr贸tszy czas I i II okresu porodu
Zalety porodu w wodzie - dla matki
S膮 to min:
艂atwiejsze przyj臋cie przez kobiet臋 wygodnej pozycji w czasie porodu,
relaksacja rodz膮cej,
relaksacja szyjki macicy i w efekcie szybsze rozwieranie,
rzadkie s膮 przypadki p臋kni臋cia krocza,
relaksacja mi臋艣ni miednicy i krocza,
szybsze zst臋powanie g艂贸wki w kanale rodnym,
ciep艂a woda 艂agodzi b贸l rodz膮cej poprzez rozlu藕nienie mi臋艣ni,
poprawa przep艂ywu maciczno-艂o偶yskowego,
mniejsza potrzeba stosowania 艣rodk贸w analgetycznych i rozkurczowych,
zmniejszenie efektu grawitacji.
Znieczulenie, post臋p porodu, prowadzenie trzeciego okresu porodu
Przebywanie w wodzie w pierwszym okresie porodu jest stosowane jako forma znieczulenia. Zwolennicy porod贸w w wodzie twierdz膮, 偶e poprzez zwi臋kszon膮 mo偶liwo艣膰 relaksu zmniejsza si臋 konieczno艣膰 stosowania opiat贸w do znieczulenia. Nie ma jednak kontrolowanych bada艅, kt贸re by wskazywa艂y na zmniejszenie konie颅czno艣ci stosowania znieczulenia przy pomocy opiat贸w, chocia偶 niekontrolowane obserwacje mog膮 takie korzy艣颅ci sugerowa膰. Nie jest tak偶e jasne, w jakim stopniu zmniejszenie ilo艣ci stosowanych 艣rodk贸w znieczulaj膮cych jest spowodowane zanurzeniem w wodzie, a w jakim wi臋kszym wsparciem i lepsz膮 opiek膮 jak膮 taka rodz膮ca otrzymuje. Prawdopodobnie przece颅niana jest rola zanurzenia w wodzie jako 艣rodka znieczulaj膮cego w czasie porodu i nie ma dotychc颅zas bada艅 potwierdzaj膮cych, 偶e jest ono tak skutec颅zne jak znieczulenie przewodowe. G艂贸wn膮 przyczyn膮 rezygnacji kobiet z kontynuowania porodu w wodzie jest nietolerancja b贸lu i potrzeba zastosowania anal颅gezji.
Zanurzenie w wodzie jest stosowane jako 艣rodek przyspieszaj膮cy por贸d, nie ma jednak bada艅 potwier颅dzaj膮cych, 偶e rzeczywi艣cie skraca ono ca艂kowity czas porodu. Odent twierdzi, 偶e rodzenie w wodzie u艂atwia pierwszy okres porodu, poniewa偶 zmniejsza si臋 wydzielanie noradrenaliny i katecholamin.
Nie ma dowod贸w na to, 偶e por贸d w wodzie zmniejsza urazy tkanek mi臋kkich matki. Wydaje si臋, 偶e przeby颅wanie w wodzie mo偶e wp艂ywa膰 na przebieg trzeciego okresu porodu. Teoretycznie, rozszerzenie 艂o偶yska na颅czyniowego, zmniejszenie napi臋cia mi臋艣ni贸wki spo颅wodowane przez ciep艂o, mo偶e wywo艂a膰 zwi臋kszenie krwawienia. Jednak w praktyce problem ten nie jest zauwa偶any...
Satysfakcja
Por贸d w wodzie jest dobrze przyjmowany przez kobie颅ty, kt贸re go przesz艂y i chcia艂yby one w przysz艂o艣ci urodzi膰 w ten sam spos贸b. Jednak nale偶y wyra藕nie powiedzie膰, 偶e satysfakcja kobiet nie mo偶e by膰 wska藕nikiem efektywno艣ci metody. Poza dodaniem do porodu element贸w relaksu, zanurzenie w wodzie wywiera szereg innych efekt贸w. Gdy kobieta jest za颅nurzona w wodzie a偶 po szyj臋 odczuwa 90% zmniejszenie wagi.To odczucie lekko艣ci i p艂awno艣ci jest cz臋sto dla kobiet wielk膮 ulg膮, szczeg贸lnie, 偶e pozwala w 艂atwy spos贸b przyj膮膰 r贸偶ne pozycje. Cz臋艣膰 pacjentek jednak odczuwa oszo艂omienie, zm臋czenie i dyskomfort spowodowany du偶膮 wilgoci膮.
Czasami oczekiwania kobiet bywaj膮 nierealistycznie wysokie i mog膮 one odczuwa膰 rozczarowanie, gdy por贸d nie przebiega tak, jak go sobie wyobra偶a艂y i gdy ze wzgl臋du na zagro偶enie dla p艂odu lub zastosowanie dodatkowego znieczulenia zaistnieje konieczno艣膰 opuszczenia basenu porodowego. Nie ma tak偶e po颅wod贸w, dla kt贸rych por贸d przebiegaj膮cy na powietrzu nie mia艂by by膰 tak samo bezpieczny, radosny i delikatny jak por贸d w wodzie.
Wnioski og贸lne
Kobiety cz臋sto chc膮 rodzi膰 w wodzie, poniewa偶 oczekuj膮 porodu naturalnego i chc膮 czu膰 nad nim kon颅trol臋. Zapominaj膮 one o tym, 偶e por贸d w wodzie nie jest naturalny dla ludzi i 偶e 偶adne z naczelnych nie rodz膮 swoich m艂odych pod wod膮. Jedynymi ssakami l膮dowymi, kt贸re z regu艂y rodz膮 pod wod膮 s膮: hipopo颅tamy (hippopotamus amphibiens) i wydra morska (en-hydra lutris), oba dobrze przystosowane do przebywania w wodzie.
Brak publikacji naukowych i w艂a艣ciwie przepro颅wadzonych bada艅 klinicznych jest zastanawiaj膮cy, bior膮c pod uwag臋 znacznie zwi臋kszaj膮c膮 si臋 popular颅no艣膰 porod贸w w wodzie. Rodzenie w basenach poro颅dowych jest w g艂贸wnej mierze dzia艂aniem po艂o偶niczym, spowodowanym oczekiwaniami konsument贸w us艂ug medycznych - kobiet; jednak warto艣膰 tego post臋po颅wania nadal nie jest w pe艂ni mo偶liwa do oceny. Ma ono wiele implikacji zar贸wno je艣li chodzi o wyposa偶enie oddzia艂贸w po艂o偶niczych (zakup nowego sprz臋tu), zna颅lezienie miejsca i odpowiednie wyszkolenie personelu.
Kobiety w dalszym ci膮gu b臋d膮 si臋 domaga膰 rodzenia w wodzie i do nich b臋dzie nale偶a艂a decyzja, w jaki spos贸b maj膮 rodzi膰. Zasadnicz膮 spraw膮 jest aby dobrze wykszta艂cony personel medyczny s艂u偶y艂 takim kobie颅tom mo偶liwie najlepsz膮 rad膮 i pomoc膮.
Powy偶szy artyku艂 przeznaczony jest do cel贸w dydaktycznych i jest kompilacj膮 wiedzy zgromadzonej podczas wieloletniego do艣wiadczenia, cytat贸w z artyku艂贸w umieszczonych na innych stronach internetowych, w periodykach drukowanych oraz na wyk艂adach i prezentacjach wyg艂aszanych na konferencjach medycznych. Jednocze艣nie zaznaczam, 偶e nie roszcz臋 sobie praw autoskich do powy偶szego artyku艂u.
