Cytomegalia jest chorob膮 wirusow膮,kt贸rej w Europie Centralnej
nosicielami jest 60-80% populacji.Badania epidemiologiczne dowodz膮
powszechnego rozprzestrzenienia wirusa cytomegalii w populacji,
wi臋kszo艣膰 zaka偶e艅 przebiega bezobjawowo. Do zaka偶enia CMV mo偶e doj艣膰 na
drodze kontakt贸w seksualnych, drog膮 wertykaln膮 z matki na p艂贸d w
trakcie ci膮偶y i porodu, przez przetoczenie krwi lub przeszczep narz膮d贸w
zaka偶onych wirusem. Zaka偶enie mo偶e mie膰 charakter pierwotny lub
nawrotowy (reaktywacja wcze艣niej bytuj膮cego wirusa lub nadka偶enie nowym
szczepem).Cytomegalowirusy udaje si臋 wyizolowa膰 ze wszystkich p艂yn贸w ustrojowych i tkanek. 殴r贸d艂em zaka偶enia mo偶e by膰 艣lina, pokarm kobiecy, wydzielina szyjki macicy, nasienie. Cz臋sto艣膰 zaka偶e艅 zale偶y od wieku, statusu socjo-ekonomicznego i nasilenia 偶ycia p艂ciowego.Badania serologiczne sprawdzaj膮ce zwi膮zek wieku z zaka偶eniem wirusem cytomegalii wykaza艂y trzy okresy wzmo偶onego nara偶enia na infekcj臋: wczesne dzieci艅stwo, okres dojrzewania i okres rozrodczy. Nasilona aktywno艣膰 seksualna, niedawno rozpocz臋te 偶ycie p艂ciowe, wcze艣niejsze stwierdzenie choroby przenoszonej drog膮 p艂ciow膮, wewn膮trzrodzinne szerzenie si臋 zaka偶enia, posiadanie dzieci w wieku przedszkolnym i wykonywany zaw贸d (praca w 偶艂obku, przedszkolu, plac贸wkach opieki zdrowotnej) znacznie zwi臋kszaj膮 ryzyko zaka偶enia wirusem cytomegalii. Cz臋sto艣膰 wyst臋powania wirusa w nasieniu klinicznie zdrowych m臋偶czyzn wynosi od 2 do 5%.
Wirusa wyizolowano z wydzieliny szyjki macicy u 21% zdrowych, aktywnych seksualnie kobiet.
Zaka偶enie wirusem CMV dotyczy 1% noworodk贸w.
Grupy ryzyka to:
dzieci od matek CMV(+)zaka偶one pierwotnie w ci膮偶y,w trakcie porodu i po porodzie
biorcy szpiku kostnego,narz膮d贸w i 艣wie偶ej krwi
chorzy na AIDS
osoby leczone lekami immunosupresyjnymi
osoby podejmuj膮ce cz臋ste kontakty hetero- i homosexualne z r贸偶nymi partnerami
Preparaty krwi s膮 dobrze udokumentowanym, cho膰 dzi臋ki rozwojowi technik in偶ynierii molekularnej i skuteczniejszym metodom izolacji wirusa, coraz rzadszym 藕r贸d艂em zaka偶enia.
Kolejnym, coraz cz臋艣ciej wyst臋puj膮cym problemem jest ci膮偶a u pacjentek z obni偶on膮 odporno艣ci膮. S膮 to pacjentki po chemioterapii nowotwor贸w, poddane immunosupresji po przeszczepieniu narz膮d贸w, wreszcie kobiety zara偶one wirusem HIV. W grupie tej dochodzi do nawrotowych zaka偶e艅 CMV.
Pierwotna infekcja CMV u kobiet ci臋偶arnych zwykle jest sk膮poobjawowy a nawet bezobjawowy przebieg pierwotnego zaka偶enia u matki. Niekt贸re z wyst臋puj膮cych objaw贸w nasuwa膰 mog膮 podejrzenie mononukleozy zaka藕nej, tzw. zesp贸艂 mononukleozopodobny:Rzadko wyst臋puje podwy偶szona temperatura,b贸le g艂owy i gard艂a,kaszel.
Zaka偶enie w III trymestrze ci膮偶y mo偶e spowodowa膰 por贸d przedwczesny. Donoszony noworodek rzadko przechowuje 艣r贸dporodow膮 cytomegali臋.Im kr贸cej trwa艂a ci膮偶a lub dziecko jest dystroficzne tym wi臋ksze prawdopodobie艅stwo rozwoju pe艂noobjawowej cytomegalii. 40-60% noworodk贸w karmionych piersi膮 przez chore na cytomegali臋 matki zostaje zaka偶one w pierwszych miesi膮cach 偶ycia,ale infekcje te s膮 bezobjawowe i nie pozostawiaj膮 偶adnych konsekwencji.
Zaka偶enia cytomegalowirusem w ci膮偶y. Je艣li pierwotnemu zaka偶eniu ulegnie ci臋偶arna, ryzyko zaka偶enia p艂odu szacuje si臋 na 40-50%, a w tej grupie ryzyko wrodzonej, pe艂noobjawowej cytomegalii na 10-15%. Pozosta艂e 85-90% noworodk贸w zaka偶one wirusem w macicy jest zagro偶one odleg艂ym w czasie ujawnieniem si臋 uszkodze艅 o艣rodkowego uk艂adu nerwowego, wzroku lub s艂uchu.
Nasilenie przebiegu wrodzonej cytomegalii zale偶y bezpo艣rednio od czasu ci膮偶y, w kt贸rym matka uleg艂a pierwotnej ekspozycji na wirusa - najci臋偶szy przebieg maj膮 infekcje nabyte w pierwszym trymestrze ci膮偶y. Przebycie zaka偶enia w pierwszych miesi膮cach ci膮偶y zwi臋ksza ryzyko wad wrodzonych, ma艂og艂owia, zwapnie艅 艣r贸dczaszkowych, niskiej masy urodzeniowej. Przebycie infekcji pod koniec ci膮偶y zwi臋ksza natomiast ryzyko ostrej choroby z lokalizacj膮 narz膮dow膮, 艣r贸dmi膮偶szowym zapaleniem p艂uc, uszkodzeniem w膮troby, ma艂op艂ytkowo艣ci膮, plamic膮. Zaka偶enia p艂odu w trakcie porodu i noworodka po porodzie maj膮 najcz臋艣ciej przebieg bezobjawowy. Taki przebieg ma infekcja potomstwa u seropozytywnej matki z reaktywacj膮 wirusa w trakcie ci膮偶y. Poziom przeciwcia艂 anty-CMV w surowicy matki nie ma zwi膮zku z nasileniem choroby.
Jak ju偶 wspomniano, od 10 do 15% dzieci z wrodzon膮 cytomegali膮 wykazuje w momencie urodzenia lub w ci膮gu dw贸ch tygodni po urodzeniu, objawy choroby. Nale偶膮 do nich: zahamowanie wzrostu wewn膮trzmacicznego, d艂ugo utrzymuj膮ca si臋 偶贸艂taczka ze wzrostem frakcji bezpo艣redniej, hepato- i splenomegalia, atrezja dr贸g 偶贸艂ciowych, wodobrzusze, zapalenie w膮troby, ma艂op艂ytkowo艣膰, niedokrwisto艣膰 hemolityczna, plamica, wady serca , wrodzone zwichni臋cie staw贸w biodrowych lub ci臋偶kie zapalenie p艂uc. Cz臋sto wyst臋puj膮 zaburzenia neurologiczne takie, jak ma艂og艂owie, zwapnienia 艣r贸dczaszkowe, powi臋kszenie kom贸r m贸zgu, uszkodzenia s艂uchu, wzroku, zapalenie siatk贸wki, naczyni贸wki. Najcz臋stszym objawem wrodzonej cytomegalii jest powi臋kszenie w膮troby z towarzysz膮c膮 偶贸艂taczk膮 i wzrostem enzym贸w w膮trobowych.. Ma艂op艂ytkowo艣ci cz臋sto towarzyszy膰 mog膮 punkcikowate wybroczyny na sk贸rze ust臋puj膮ce zazwyczaj w trzeciej dobie po porodzie. U 20% dzieci z wrodzon膮 cytomegali膮 wyst臋puje obu- lub jednooczne zapalenie naczyni贸wki i siatk贸wki. Je艣li stan zapalny dotyczy okolicy plamki 偶贸艂tej mo偶e spowodowa膰 trwa艂膮 艣lepot臋, zanik nerwu wzrokowego, zeza. Cytomegalia nie powoduje za膰my ani ma艂oocza, je艣li wyst膮pi膮 te objawy nale偶y raczej r贸偶nicowa膰 wyst膮pienie r贸偶yczki lub toksoplazmozy. Ubytek s艂uchu dotyczy oko艂o 50% dzieci z objawow膮 cytomegali膮 i 30% dzieci z zaka偶eniem bezobjawowym. W tym ostatnim przypadku g艂uchota cz臋sto rozwija si臋 dopiero w wieku przedszkolnym i przez d艂u偶szy czas mo偶e nie zosta膰 zauwa偶ona przez opiekun贸w.
Ze wzgl臋du na nieznane do ko艅ca ryzyko wyst膮pienia cytomegalii wrodzonej i trudne do okre艣lenia nasilenie objaw贸w u noworodka nie stosuje si臋 leczenia ci臋偶arnych z pierwotnym zaka偶eniem cytomegali膮. W tych przypadkach najwi臋ksze znaczenie ma jak do tej pory, profilaktyka. Idealnym rozwi膮zaniem by艂oby wprowadzenie szczepie艅 w艣r贸d dziewczynek przed uko艅czeniem okresu dojrzewania. W chwili obecnej profilaktyka zaka偶e艅 cytomegali膮 w ci膮偶y sprowadza si臋 g艂贸wnie do unikania przez ci臋偶arn膮 kontakt贸w z osobami z grup wysokiego ryzyka zaka偶enia np. os贸b poddawanych leczeniu immunosupresyjnemu, dzieci w wieku przedszkolnym, chorych doros艂ych z objawami grypopodobnymi lub zespo艂em mononukleozopodobnym.
Badaniem w kierunku cytomegalii powinny by膰 obj臋te wszystkie kobiety w III trymestrze ci膮偶y.
Powinny to by膰 rutynowe badania w diagnostyce wcze艣niactwa,poronie艅,wad p艂odu. W surowicy krwi oznaczamy przeciwcia艂a IgG i IgM.Przeciwcia艂a IgG utrzymuj膮 si臋 w mianie poni偶ej 500 po pierwotnym kontakcie w przesz艂o艣ci i wzrastaj膮 w momencie reaktywacji zaka偶enia. Obecno艣膰 przeciwcia艂 IgM zawsze 艣wiadczy o 艣wie偶ej infekcji.Wzrost poziomu przeciwcia艂 o 100% w czasie 2-4 tyg 艣wiadczy o zaka偶eniu pierwotnym,gdy ju偶 nie stwierdza si臋 IgM lub gdy IgM w og贸le si臋 nie wytworzy艂y lub o reaktywacji starego zaka偶enia.
Brak obecnie lek贸w do leczenia kobiet w ci膮偶y zaka偶onych wirusem CMV.
Powy偶szy artyku艂 przeznaczony jest do cel贸w dydaktycznych i jest kompilacj膮 wiedzy zgromadzonej podczas wieloletniego do艣wiadczenia, cytat贸w z artyku艂贸w umieszczonych na innych stronach internetowych, w periodykach drukowanych oraz na wyk艂adach i prezentacjach wyg艂aszanych na konferencjach medycznych. Jednocze艣nie zaznaczam, 偶e nie roszcz臋 sobie praw autoskich do powy偶szego artyku艂u.
